O Powstaniu Wielkopolskim napisano już niemal wszystko, istnieje mnóstwo obszernych opracowań, wydano także wiele książek. Przypomnijmy najważniejsze fakty.
Powstanie Wielkopolskie, wybuchło 27 grudnia 1918 roku i doprowadziło do wyzwolenia spod władzy niemieckiej prawie całej Wielkopolski, co sprawia, że było jedyną tak dużą, udaną akcją zbrojną w naszej historii.
Iskrą, która przyczyniła się do wybuchu powstania był przyjazd do Poznania w dniu 26 grudnia, wybitnego pianisty, męża stanu Ignacego Jana Paderewskiego. Następnego dnia Polacy zgromadzili się pod budynkiem Bazaru, w którym zatrzymał się Paderewski. Niemcy zorganizowali kontrpochód, w czasie którego zniszczyli siedzibę Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej – polskiej władzy państwowej, uznanej przez Polski Sejm Dzielnicowy.
Walki wybuchły w godzinach popołudniowych 27 grudnia. Pierwsze strzały padły przy Prezydium Policji mieszczącym się naprzeciw budynku Teatru Miejskiego i przy Bazarze. Pierwszą ofiarą wśród powstańców był Franciszek Ratajczak. Powstańcy opanowali Pocztę, Dworzec Główny, kilka redut systemu fortecznego Poznania. 28 grudnia Polacy zdobyli Cytadelę, fort Grolmann i arsenał przy ul. Wielkie Garbary. 6 stycznia przejęto lotnisko Ławica. W pierwszym okresie walk do 8 stycznia 1919 wyzwolono większą część Wielkopolski.
Walki o zdobycie kolejnych obszarów i ugruntowanie zdobyczy powstańczych trwały do 16 lutego 1919. Tego dnia w Trewirze podpisano układ przedłużający rozejm między państwami Ententy a Niemcami, który objął również front wielkopolski. Armia Wielkopolska została uznana za wojsko sprzymierzone.
Pierwszym naczelnym dowódcą powstania wielkopolskiego był Stanisław Taczak, który był świetnym dowódcą i doskonałym wojskowym organizatorem, to on przekształcił wielkopolskie oddziały powstańcze w regularną armię. W momencie objęcia stanowiska dowódcy powstania otrzymał promocję na stopień majora. 16 stycznia 1919 roku przekazał dowództwo gen. Józefowi Dowborowi-Muśnickiemu.
Powstanie Wielkopolskie nie było co prawda jedynym zwycięskim powstaniem w dziejach Polski, ale niewątpliwie było największym zwycięskim zrywem i jedynym, które zrealizowało wszystkie założone cele. Stało się to możliwe dzięki świetnej organizacji i zdecydowanym działaniom, ale także wysokiej samoorganizacji Wielkopolan. Niepodległość była sprawą całego społeczeństwa, Polacy działali w bankach ludowych, towarzystwach gimnastycznych, czy też czytelniach Takie postacie jak Hipolit Cegielski, Karol Marcinkowski czy ks. Augustyn Szamarzewski, pokazały, że polskości nie jest w stanie wymazać żadna siła.
W samym Poznaniu jest kilkadziesiąt miejsc pamięci związanych z powstaniem wielkopolskim. Na początek przedstawiam 11 z nich.
1. Pomnik Powstańców Wielkopolskich
Okazały pomnik znajduje się u zbiegu ulic Wierzbięcice i Królowej Jadwigi na skraju Parku Drwęskich. Odsłonięty 19 września 1965 roku, wykonany został według projektu Alfreda Wiśniewskiego. Jest to 17-metrowy monument pokryty szarym granitem. Na wysokości sześciu metrów znajdują się płaskorzeźby ukazujące historię Najdłuższej Wojny Nowoczesnej Europy: na froncie orzeł, a po bokach strajk dzieci wrzesińskich, wóz Drzymały, postać Marcina Kasprzaka i śmierć pierwszego powstańca Franciszka Ratajczaka. Obok obelisku znajduje się rzeźba przedstawiająca dwóch powstańców – oficera z szablą i szeregowca z karabinem. W 1988 powstał plac apelowy wokół pomnika.
2. Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918–1919
Muzeum Powstania Wielkopolskiego jest oddziałem Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości, znajduje się w budynku Odwachu na Starym Rynku 3. Ekspozycja dokumentuje wybuch i przebieg powstania wielkopolskiego, a także przedstawia dzieje ruchu niepodległościowego Wielkopolski od pierwszej połowy XIX wieku do wybuchu II wojny światowej.
3. Tablica upamiętniająca śmierć Franciszka Ratajczaka
Tablica na narożniku ulicy Ratajczaka i pl. Wolności, upamiętnia miejsce, gdzie 27 grudnia 1918 poległ Franciszek Ratajczak – pierwsza ofiara powstania wielkopolskiego.
4. Tablica poświęcona Ignacemu Paderewskiemu
Na narożniku hotelu Bazar znajduje się tablica ku czci Ignacego Jana Paderewskiego, którego przyjazd do Poznania przyspieszył wybuch powstania. Tablicę wmurowano 27 XII 1928.
5. Miejsce złożenia przysięgi żołnierskiej przez powstańców wielkopolskich
Na placu Wolności w pobliżu budynku Arkadii, upamiętniono miejsce złożenia uroczystej przysięgi żołnierskiej przez powstańców wielkopolskich 26 stycznia 1919 roku. W narożnikach umieszczono płaskorzeźby krzyża powstańczego.
6. Tablica poświęcona głównodowodzącym powstania wielkopolskiego
Na ścianie gmachu Muzeum Narodowego znajduje się tablica poświęcona głównodowodzącym powstania wielkopolskiego – generałom Stanisławowi Taczakowi i Józefowi Dowbór-Muśnickiemu. Tablicę odsłonięto 10 XII 1988.
7. Tablica na ścianie przy hotelu Royal
Przy ulicy św. Marcin 71 znajduje się tablica o falistej powierzchni przypominającej sztandar informująca o tym, że w hotelu Royal mieściło się od 28 XII 1918 do 18 I 1919 dowództwo główne powstania wielkopolskiego.
8. Tablica na ulicy św. Marcin 75
Nieco dalej, na ulicy św. Marcin 75 znajduje się tablica upamiętniająca siedzibę Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, kierowniczego ośrodka i władzy Polaków ziem byłego zaboru pruskiego w okresie powstania wielkopolskiego.
9. Tablica przy kościele św. Marcina
Również na ulicy św. Marcin, przy kościele św. Marcina, obok stojącej obok niego groty, znajduje się tablica ze sztucznego kamienia ku uczczeniu pamięci zmarłych powstańców z okazji 15-lecia odzyskania wolności i 10-lecia Towarzystwa Uczestników Powstania Wielkopolskiego.
10. Pomnik upamiętniający zdobycie lotniska w Ławicy
Przed starym budynkiem portu lotniczego na ul. Bukowskiej 285 znajduje się pomnik ufundowany przez lotników i społeczeństwo Wielkopolski upamiętniający zdobycie lotniska w Ławicy i stworzenie ośrodka organizacji lotnictwa Wojsk Wielkopolskich.
11. Cmentarz powstańców wielkopolskich na Cytadeli
Na Cytadeli znajduje się kwatera 393 mogił powstańców wielkopolskich oraz żołnierzy poległych w latach 1918-1920.