Po zakończeniu kampanii wrześniowej w 1939 roku Wielkopolska została wcielona do jednostki administracyjnej początkowo nazywanej Reichsgau Posen (Okręg Rzeszy Poznań). Nazwę tę zmieniono w styczniu 1940 roku na Reichsgau Wartheland (Okręg Rzeszy Kraj Warty).

Hitlerowcy postawili sobie za główny cel „zniemczenie” Kraju Warty. W przemówieniu do oficerów Wehrmachtu Adolf Hitler powiedział: „Wyludnimy Polskę i zasiedlimy ją Niemcami”. Aby to osiągnąć, Niemcy prowadzili szeroko zakrojoną akcję eksterminacyjną wobec mieszkańców Wielkopolski.

Szczególnie osoby zaangażowane w działalność podziemną lub wykazujące propolską postawę rozstrzeliwano oraz wywożono do Generalnego Gubernatorstwa. Mieszkańców wywożono także na przymusową pracę do Niemiec i Austrii. Brano również pod uwagę poglądy polityczne, przynależność do grupy społecznej, a także posiadany majątek, który Niemcy natychmiast przejmowali.

Pierwsze wysiedlenia rozpoczęły się 5 listopada 1939 roku. Wyrzuconych z domów poznaniaków przetrzymywano najpierw przez kilka godzin do nawet kilkunastu dni w punktach tymczasowych – w szkołach, salach lub w halach fabrycznych.

Traktowano ich brutalnie, poddawano rewizjom i odbierano pieniądze oraz kosztowności. Potem albo od razu wywożono ich do Generalnego Gubernatorstwa, albo umieszczano w jednym z obozów przejściowych. Największy taki obóz znajdował się na Głównej. Do obozów przejściowych wieziono ich ciężarówkami, a czasami prowadzono w pieszych kolumnach.

Wysiedleni początkowo mogli zabrać ze sobą jedynie 12. kilogramowy bagaż z dokumentami, żywnością, odzieżą i podstawowymi przyborami. Później limit zwiększono do 30 kg.

Do marca 1941 roku zostało wywiezionych ponad 280 tysięcy ludzi. Najwięcej osób wywieziono z Poznania i powiatu poznańskiego.

Starania o upamiętnienie tragedii

Starania o upamiętnienie tragedii Wielkopolan trwały wiele lat. Zabiegały o to organizacje zrzeszające wypędzonych i ich rodziny, a także Instytut Pamięci Narodowej oraz władze miasta Poznania i województwa wielkopolskiego.

W 85. rocznicę pierwszych wysiedleń, 5 listopada 2024 roku w parku im. Karola Marcinkowskiego, u zbiegu ul. Powstańców Wielkopolskich i Towarowej odsłonięto Pomnik Wypędzonych Wielkopolan. Autorem projektu jest Karol Badyna. Pomnik przedstawia sylwetki ludzi w różnym wieku, stłoczonych na małym obszarze.

Z drugiej strony pomnika znajduje się napis: „Wielkopolanom wypędzonym, ograbionym, uwięzionym, zamęczonym przez Niemców podczas okupacji Polski w latach 1939–1945″.

Dziękujemy za przeczytanie artykułu. Zapraszamy do polubienia naszego profilu na Facebooku Poznańskie Klimaty oraz do zapisania się na newsletter i pobrania bezpłatnego przewodnika o Poznaniu.